Thượng hải là gì? Các nghiên cứu khoa học về Thượng hải
Thượng Hải là thành phố trực thuộc trung ương Trung Quốc, nằm ở hạ lưu sông Dương Tử, là trung tâm kinh tế, tài chính, thương mại và cảng biển lớn nhất nước. Với vị trí chiến lược giáp biển Hoa Đông, Thượng Hải giữ vai trò cửa ngõ giao thương quốc tế và là đô thị hiện đại bậc nhất châu Á.
Khái niệm và vị trí địa lý
Thượng Hải (Shanghai) là một trong bốn thành phố trực thuộc trung ương của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, nằm tại khu vực hạ lưu sông Dương Tử, tiếp giáp biển Hoa Đông. Thành phố được xem là cửa ngõ chiến lược kết nối nội địa Trung Quốc với các tuyến hàng hải quốc tế, đóng vai trò then chốt trong thương mại toàn cầu. Vị trí này giúp Thượng Hải trở thành một trung tâm vận tải hàng đầu, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho giao lưu kinh tế và văn hóa.
Thành phố có diện tích khoảng 6.340 km², với dân số trên 24 triệu người (2024), là đô thị đông dân nhất Trung Quốc xét theo quy mô hành chính. Địa hình chủ yếu là đồng bằng châu thổ, cao trung bình chỉ khoảng 4 mét so với mực nước biển, khiến khu vực này dễ bị ảnh hưởng bởi triều cường và biến đổi khí hậu. Thượng Hải nằm trong vùng khí hậu cận nhiệt đới ẩm, đặc trưng với bốn mùa rõ rệt, mùa hè nóng ẩm và mùa đông lạnh ẩm.
Một số đặc điểm địa lý nổi bật:
- Kinh tuyến: 121°30′Đ, vĩ tuyến: 31°12′B
- Phía đông giáp biển Hoa Đông, phía tây giáp tỉnh Giang Tô
- Phía nam giáp tỉnh Chiết Giang, phía bắc giáp cửa sông Dương Tử
| Thông số | Giá trị |
|---|---|
| Diện tích | ~6.340 km² |
| Dân số (2024) | > 24 triệu |
| Độ cao trung bình | ~4 m |
| Khí hậu | Cận nhiệt đới ẩm |
Lịch sử hình thành và phát triển
Khu vực Thượng Hải có dấu tích cư trú từ thời kỳ đồ đá mới, nhưng mãi đến thời nhà Tống (960–1279) mới dần hình thành một thị trấn cảng nhỏ. Nhờ vị trí chiến lược trên tuyến đường thủy Dương Tử, Thượng Hải nhanh chóng trở thành trung tâm giao thương nội địa. Trong thời nhà Nguyên và nhà Minh, hoạt động buôn bán biển phát triển, giúp khu vực này thịnh vượng và thu hút dân cư.
Thế kỷ XIX đánh dấu bước ngoặt lớn khi Thượng Hải bị buộc mở cửa cảng theo Hiệp ước Nam Kinh (1842) sau Chiến tranh Nha phiến. Thành phố trở thành một trong những treaty port quan trọng, cho phép các quốc gia phương Tây thiết lập khu tô giới. Giai đoạn này chứng kiến sự bùng nổ kinh tế, hạ tầng hiện đại hóa nhanh chóng, với nhiều tòa nhà kiểu châu Âu, ngân hàng và hãng vận tải quốc tế.
Đầu thế kỷ XX, Thượng Hải được mệnh danh là “Paris phương Đông” nhờ sự pha trộn giữa văn hóa Đông – Tây và đời sống đô thị sôi động. Sau năm 1949, dưới chính quyền mới, Thượng Hải trải qua thời kỳ suy giảm thương mại quốc tế do chính sách kinh tế kế hoạch tập trung. Từ sau cải cách mở cửa (1978), thành phố phục hồi mạnh mẽ, đặc biệt sau khi khu vực Phố Đông được chọn làm đặc khu phát triển kinh tế vào đầu thập niên 1990, biến Thượng Hải thành đầu tàu tăng trưởng quốc gia.
Hệ thống hành chính
Thượng Hải là đơn vị hành chính cấp tỉnh, có cơ cấu tổ chức chính quyền tương đương với các tỉnh khác của Trung Quốc, nhưng trực thuộc trung ương. Thành phố chia thành 16 quận, mỗi quận có ủy ban nhân dân riêng phụ trách quản lý kinh tế – xã hội địa phương. Các khu đô thị trung tâm tập trung mật độ dân số cao, trong khi ngoại ô và các khu phát triển mới có vai trò thúc đẩy công nghiệp, logistics và nghiên cứu công nghệ.
Các quận trung tâm quan trọng gồm:
- Hoàng Phố – trung tâm hành chính, thương mại và du lịch
- Từ Hối – khu vực văn hóa, giáo dục
- Tĩnh An – khu tài chính và thương mại cao cấp
Khu Phố Đông (Pudong New Area) đóng vai trò là trung tâm tài chính và công nghệ mới, nơi tập trung các tòa nhà chọc trời và nhiều trụ sở công ty đa quốc gia. Các quận ngoại thành như Gia Định, Bảo Sơn, Tùng Giang là những trung tâm công nghiệp và logistics lớn, hỗ trợ chuỗi cung ứng toàn khu vực đồng bằng sông Dương Tử.
Kinh tế
Thượng Hải là đầu tàu kinh tế của Trung Quốc, đóng góp tỷ trọng lớn vào GDP quốc gia. Năm 2023, GDP thành phố đạt hơn 4 nghìn tỷ nhân dân tệ, tương đương khoảng 560 tỷ USD, xếp hàng đầu cả nước. Kinh tế Thượng Hải có cấu trúc đa dạng, bao gồm các lĩnh vực tài chính, thương mại, công nghiệp chế tạo, dịch vụ, và công nghệ cao.
Trung tâm tài chính Thượng Hải được đánh dấu bởi sự hiện diện của Sở giao dịch chứng khoán Thượng Hải – một trong những sàn lớn nhất thế giới về giá trị vốn hóa. Ngoài ra, thành phố còn dẫn đầu cả nước về giá trị xuất nhập khẩu và khối lượng hàng hóa qua cảng. Nhiều khu công nghiệp công nghệ cao như Khu công nghệ Trương Giang tập trung các ngành sản xuất chip bán dẫn, thiết bị y tế, dược phẩm, và robot công nghiệp.
Các ngành kinh tế mũi nhọn:
- Tài chính và ngân hàng
- Thương mại quốc tế và logistics
- Công nghiệp chế tạo tiên tiến
- Công nghệ thông tin và trí tuệ nhân tạo
- Bất động sản và dịch vụ
| Ngành | Đóng góp vào GDP (%) |
|---|---|
| Dịch vụ (bao gồm tài chính) | ~72% |
| Công nghiệp chế tạo | ~27% |
| Nông nghiệp | < 1% |
Giao thông và hạ tầng
Thượng Hải sở hữu hệ thống giao thông và hạ tầng thuộc hàng hiện đại nhất thế giới. Hệ thống giao thông công cộng được quy hoạch đồng bộ, với trọng tâm là mạng lưới tàu điện ngầm (Shanghai Metro) dài hơn 830 km, phục vụ hàng chục triệu lượt hành khách mỗi ngày. Đây là mạng lưới metro lớn nhất và dài nhất thế giới tính theo tổng chiều dài và số tuyến.
Thành phố có hai sân bay quốc tế lớn: Sân bay quốc tế Phố Đông (PVG) và Sân bay quốc tế Hồng Kiều (SHA). PVG tập trung các chuyến bay quốc tế đường dài, trong khi SHA phục vụ chủ yếu các chuyến bay nội địa và khu vực Đông Á. Ngoài ra, Thượng Hải là nơi duy nhất trên thế giới vận hành tuyến tàu đệm từ (Maglev) thương mại tốc độ cao, đạt vận tốc tối đa 431 km/h, kết nối trung tâm thành phố với sân bay Phố Đông chỉ trong khoảng 8 phút.
Cảng biển Thượng Hải là cảng container bận rộn nhất thế giới tính theo sản lượng hàng hóa thông quan. Cảng này bao gồm cảng nước sâu Dương Sơn, được xây dựng trên các hòn đảo nhân tạo và nối với đất liền bằng cây cầu vượt biển dài 32 km. Năng lực bốc dỡ và xử lý hàng hóa khổng lồ giúp Thượng Hải duy trì vị thế trung tâm logistics hàng đầu châu Á.
| Hạ tầng | Thông tin nổi bật |
|---|---|
| Mạng lưới Metro | ~830 km, 19 tuyến |
| Sân bay | Phố Đông (quốc tế), Hồng Kiều (nội địa và khu vực) |
| Tàu Maglev | Tốc độ tối đa 431 km/h |
| Cảng biển | Lớn nhất thế giới về container |
Văn hóa và xã hội
Thượng Hải là thành phố đa dạng văn hóa, nơi hội tụ và giao thoa giữa truyền thống Trung Hoa và ảnh hưởng phương Tây. Khu Bến Thượng Hải (The Bund) dọc sông Hoàng Phố nổi tiếng với dãy kiến trúc cổ mang phong cách châu Âu từ đầu thế kỷ XX. Phố Nam Kinh là tuyến phố mua sắm sầm uất bậc nhất, kết hợp cửa hàng truyền thống và trung tâm thương mại hiện đại.
Thành phố còn nổi bật với nghệ thuật sân khấu, điện ảnh và âm nhạc. Liên hoan phim quốc tế Thượng Hải là một trong những sự kiện điện ảnh lớn nhất châu Á, thu hút đông đảo nghệ sĩ và nhà làm phim toàn cầu. Thượng Hải cũng có hệ thống bảo tàng phong phú như Bảo tàng Thượng Hải, Bảo tàng Nghệ thuật Trung Hoa và Trung tâm Nghệ thuật Đương đại.
Ẩm thực Thượng Hải mang đặc trưng tinh tế và thanh đạm của ẩm thực Giang Nam, nổi bật với các món như tiểu long bao, cua lông hấp, và các món hầm nhẹ vị ngọt. Thành phố còn là điểm hội tụ của ẩm thực quốc tế, với hàng nghìn nhà hàng phong cách Âu, Nhật, Hàn, Đông Nam Á.
- Khu Bến Thượng Hải – biểu tượng lịch sử và kiến trúc
- Phố Nam Kinh – trung tâm thương mại, mua sắm
- Phố Tân Thiên Địa – khu giải trí hiện đại
- Khu phố cổ Thành Hoàng Miếu – di tích và văn hóa truyền thống
Giáo dục và nghiên cứu
Thượng Hải là một trung tâm giáo dục và nghiên cứu khoa học hàng đầu tại Trung Quốc. Thành phố sở hữu nhiều trường đại học và viện nghiên cứu uy tín như Đại học Phúc Đán, Đại học Giao thông Thượng Hải và Đại học Đồng Tế. Các cơ sở giáo dục này thường xuyên nằm trong nhóm dẫn đầu châu Á về chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học.
Thượng Hải đặc biệt chú trọng phát triển khoa học công nghệ cao, trong đó có trí tuệ nhân tạo, y sinh học, công nghệ vật liệu mới và năng lượng tái tạo. Khu công nghệ Trương Giang và Khu công nghệ Cao Tân là hai trung tâm R&D lớn nhất, tập trung hàng trăm công ty khởi nghiệp và các phòng thí nghiệm liên kết quốc tế.
Hệ thống giáo dục phổ thông tại Thượng Hải được đánh giá rất cao, từng đứng đầu trong các kỳ đánh giá PISA của OECD nhờ phương pháp giảng dạy hiện đại và chú trọng đào tạo toàn diện.
Du lịch
Thượng Hải là điểm đến hàng đầu của du khách quốc tế khi đến Trung Quốc. Bến Thượng Hải, Tháp truyền hình Đông Phương Minh Châu, và khu Phố Đông với các tòa nhà chọc trời là những địa điểm mang tính biểu tượng. Ngoài ra, thành phố còn có nhiều công viên và khu vui chơi giải trí lớn như Thượng Hải Disney Resort – khu công viên Disney lớn nhất ở Trung Quốc đại lục.
Khu phố cổ Thành Hoàng Miếu là nơi du khách có thể trải nghiệm không gian văn hóa truyền thống với các gian hàng, quán trà và đền thờ. Các tuyến du thuyền trên sông Hoàng Phố về đêm mang đến góc nhìn toàn cảnh thành phố rực rỡ ánh đèn.
- Tháp Thượng Hải – tòa nhà cao thứ hai thế giới (632m)
- Trung tâm Tài chính Thế giới Thượng Hải – biểu tượng kinh tế
- Khu Tân Thiên Địa – giao điểm của lịch sử và hiện đại
- Disneyland Thượng Hải – điểm đến giải trí gia đình
Vai trò quốc tế
Thượng Hải đóng vai trò trọng yếu trong mạng lưới kinh tế toàn cầu. Thành phố là nơi tổ chức Triển lãm nhập khẩu quốc tế Trung Quốc (China International Import Expo) – sự kiện thương mại quốc tế thường niên quy mô lớn, thu hút hàng nghìn doanh nghiệp từ hơn 100 quốc gia.
Thành phố là trụ sở của nhiều ngân hàng, công ty tài chính và tập đoàn đa quốc gia. Thượng Hải cũng đóng vai trò tiên phong trong thử nghiệm các chính sách tự do hóa thương mại, tài chính và đổi mới công nghệ. Khu Thương mại Tự do Thượng Hải là một trong những mô hình thí điểm đầu tiên của Trung Quốc, mở đường cho cải cách kinh tế sâu rộng hơn.
Nhờ vị thế này, Thượng Hải thường xuyên là điểm đến của các hội nghị cấp cao, diễn đàn tài chính và sự kiện thể thao quốc tế như Giải đua xe Công thức 1 (F1) tại Trường đua Quốc tế Thượng Hải.
Tài liệu tham khảo
Các bài báo, nghiên cứu, công bố khoa học về chủ đề thượng hải:
Mục tiêu: Đánh giá hiệu quả của cấy ghép dị chủng với điều kiện cường độ giảm (RIC) ở 30 bệnh nhân mắc bệnh bạch cầu lympho mãn tính (CLL) tiên lượng xấu và/hoặc các đặc điểm phân tử/cytogenetic có nguy cơ cao.
Thiết kế Nghiên cứu: 83% bệnh nhân có bệnh chủ động tại thời điểm cấy ghép, cụ thể là 14 trong số 23 bệnh nhân được phân tích (60%) có trạng thái gen chuỗi ...
...- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 10